Als een gebouw een tijdje leeg staat, bijvoorbeeld vanwege een faillissement, bestaat de kans dat krakers het gebouw “kraken”. Een voorbeeld is voormalig pretpark De Vluchtheuvel in Norg. Ongeveer negen maanden na de sluiting, in mei 2008, werd het park gekraakt. Ondanks de rechtszaak die de eigenaar van De Vluchtheuvel startte tegen de krakers, besloot hij in 2009 dat de krakers mochten blijven op voorwaarde dat ze het park gingen onderhouden. Heel lang konden de krakers niet in De Vluchtheuvel verblijven, want in 2010 ging het park in vlammen op. Zoals dit voorbeeld laat zien, gaf de eigenaar na onderhandeling toestemming aan de krakers om “gratis” in het gebouw te verblijven. Maar is kraken wel legaal?
Wat betekent kraken en waarom gebeurt het?
Kraken houdt in dat mensen zonder toestemming van de eigenaar een pand in bezit nemen. Door te kraken maak je juridisch gezien inbreuk op het eigendomsrecht van de eigenaar van het gebouw. De belangrijkste reden om een gebouw te kraken is het gebrek aan woningen en de hoge prijzen voor het kopen of huren van onroerend goed. Gebouwen die minstens één jaar leeg staan en waar niks mee gedaan wordt zijn het doelwit van krakers. Je kunt denken aan leegstaande huizen, maar ook leegstaande fabrieken, scholen, zwembaden, theaters en sportcomplexen. Leegstand van gebouwen kan verschillende oorzaken hebben. Zo kan een winkelpand leeg staan omdat er geen markt is voor de verkochte diensten of producten. Dit heeft onder andere met de komst van internet te maken. Steeds meer mensen bestellen hun producten en diensten online. Een gebouw kan ook leeg staan omdat het onderhouden ervan duur en tijdrovend is, of omdat de ligging onaantrekkelijk is en het gebouw onverkoopbaar is.
Mag je kraken?
Nee, kraken is niet (meer) toegestaan in Nederland. De invoering van de Wet Kraken en Leegstand heeft ervoor gezorgd dat kraken sinds oktober 2010 verboden is. Het kraakverbod geldt ook voor mensen die gebouwen vóór 1 oktober 2010 hebben gekraakt, maar nu nog steeds in het gekraakte pand verblijven.
Kraak je een gebouw en komt de politie daar achter? Dan kun je een maximale gevangenisstraf van één jaar krijgen of een geldboete van maximaal €8.700,-. Dit staat in artikel 138a van het Wetboek van Strafrecht. Heeft een kraker geweld gebruikt en/of bedreigingen geuit, dan kan de gevangenisstraf met maximaal één jaar worden verhoogd. Denk aan het vernielen van deuren en ramen of dreigen met het in brand steken van het pand. Heb je met meerdere personen het plan om te kraken en voer je het kraken gezamenlijk uit, dan kan de straf met een derde verhoogd worden.
Wat kun je doen als je gebouw gekraakt wordt?
Dat kraken verboden is, betekent niet dat er niet meer gekraakt wordt. Is je woning gekraakt, dan wil je krakers het liefst zo snel mogelijk uitzetten. Je mag krakers niet zelf op straat zetten, want dan speel je voor eigen rechter. Je moet aangifte doen bij de politie. Geef in je aangifte aan dat je ontruiming van het gebouw vordert. Het Openbaar Ministerie kan vervolgens op grond van artikel 551a van het Wetboek van Strafvordering de politie de opdracht geven om tot ontruiming over te gaan.
Rechterlijke toetsing voordat tot ontruiming wordt overgegaan
Ontruiming kan niet direct. Krakers hebben namelijk op grond van artikel 12 van de Grondwet en artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens een huisrecht. Het huisrecht beschermt zowel mensen die rechtmatig in een gebouw verblijven, als krakers die onrechtmatig in een gebouw verblijven. Dit betekent dat krakers recht hebben op een rechterlijke toetsing op het moment dat zij op de hoogte raken van het ontruimingsbevel. De krakers kunnen een kort geding starten. Dit is een versnelde uitspraak, die soms al binnen een week plaats kan vinden. Ook de eigenaar van het gekraakte pand kan een kort geding starten.
Snelle uitspraak bij spoedeisend belang
De rechter zal in een kort geding kijken naar het spoedeisende belang van de eigenaar van het pand. Je moet dus als eigenaar aantonen waarom krakers uit het gebouw moeten. Een spoedeisende reden kan bijvoorbeeld de sloop van het gebouw zijn. Ook het verkopen of verbouwen van het pand kan aangemerkt worden als spoedeisend belang. Veel potentiële kopers zullen immers wegblijven als ze zien dat krakers het gebouw bezetten.
Let wel, de rechter kijkt bij de spoedeisendheid naar de concrete plannen van de eigenaar. Dat je concrete plannen moet aantonen, heeft te maken met het feit dat ontruiming geen ongerechtvaardigde leegstand tot gevolg mag hebben. Bewijs daarom, bijvoorbeeld met (concept) koopaktes, sloopvergunningen of aannemingsovereenkomsten, dat je een spoedeisend belang hebt! Heb je niet voldoende aangetoond waarom directe ontruiming van belang is, dan is het spoedeisend belang er niet en zal je geen snelle uitspraak krijgen.
Wanneer kan het Openbaar Ministerie direct tot ontruiming overgaan?
In sommige gevallen kan direct tot ontruiming overgegaan worden, zonder de uitspraak in kort geding af te wachten. Dit is ten eerste het geval als de krakers criminele activiteiten ondernemen, zoals het verbouwen van wiet. Ook bij vernielingen, zoals het vernielen van ramen, deuren en een badkamer of keuken, kan de ontruiming direct van start gaan. Tot slot levert het kraken van een bewoond pand huisvredebreuk op, wat een directe ontruiming rechtvaardigt.
De mogelijkheid van antikraak
Ben je eigenaar van een gebouw dat leeg staat en onbewoond is, dan kun je illegale kraak voorkomen door je gebouw antikraak aan te bieden. Je biedt dan je woning in bruikleen aan mensen die op zoek zijn naar woonruimte.
Verwar bruikleen niet met een huurovereenkomst, want bij antikraak krijgen de bewoners minder bescherming dan bij huren. Zo kun je als eigenaar van het pand binnen twee tot vier weken de bruikleenovereenkomst opzeggen en hoef je geen vervangende woonruimte voor de bewoners te regelen. Je kunt dus als eigenaar van het gebouw antikraak aanbieden zolang jij dat wil. Daarnaast vraag je geen huur, maar een vergoeding. De vergoeding mag alleen bestaan uit nutsvoorzieningen, zoals kosten voor beheer, gebruik en bemiddeling.
